Oksijen Konsantratörü Nedir?
Atmosferdeki soluduğumuz havada % 21 oksijen (O2), % 78 azot (N2), % 0,9 argon (Ar) ve % 0,1 oranında diğer gazlar bulunmaktadır. Oksijen konsantratörü cihazları moleküler elek (molecular sieve) dediğimiz sistemle ortam havasındaki gazları ayrıştırır ve % 95 (± 3) saflıkta oksijen üretir. Moleküler elek (molecular sieve) sayesinde sanayi tipi oksijen konsantratörleri üretilebildiği gibi KOAH ve benzeri kronik solunum rahatsızlıklarında tedavi için kullanılan, insan sağlığına uygun oksijen gazı sağlayan cihazlar da üretilir. Oksijen konsantratörleri, evde veya hastanede, birçok solunum hastalığının tedavi sürecinde kullanılır. Bu cihazlar tek başına kullanılabildiği gibi birkaç farklı cihazla birlikte aynı anda da kullanılabilir. Bu yazımda, oksijen konsantratörlerini sorunsuz bir şekilde kullanabilmeniz için, en çok problem yaşanan konularda önemli birkaç bilgiyi sizlerle paylaşacağım.
Oksijen Konsantratörü Bakımının Önemi
Oksijen üretimi için, öncelikle cihazın kompresörü (motoru) dış ortamdaki havayı çeker ve moleküler elek (molecular sieve) maddesi bulunan haznelerin içine gönderir. Oksijenin diğer gazlardan ayrışması haznelerin içinde gerçekleşir ve hastaya gönderilmek üzere başka bir bölümde depolanır. Bu işleme “oksijenin saflaştırılması” denir. Saflaştırma işlemi, kompresörün hazne içinde yüksek basınç oluşturması sayesinde olur. Kompresör bu basıncı oluşturmak için atmosferdeki havayı güçlü bir şekilde emer. Bu sırada, ortamdaki toz gibi birçok partikül de motorun içine gider ve cihazın ömrünün kısalmasına sebep olur. Ayrıca bu partiküller, moleküler elekle dolu olan haznelerin içine kaçarsa, cihazın oksijen üretimi de azalmaya başlayacaktır. En kötüsüyse cihazda biriken zararlı maddeler kısa bir süre içinde hastaya gitmeye başlayacak ve direkt olarak vücut içine alınacaktır. Bu nedenle enfeksiyon riski büyük oranda artacaktır. Bu riskleri azaltmanın en etkili yolu havayı süzen filtrelerin kullanımıdır.
Oksijen Konsantratörü Kullanımıyla İlgili Önemli Bilgiler
Havadaki partiküller ve nem cihazın kompresör, moleküler elek (molecular sieve) ve valf gibi parçalarının içinde birikebilir. Bu tehlikeleri önlemek amacıyla oksijen konsantratöründe özel filtreler kullanılmıştır. Oksijen konsantratörü filtreleri sadece havanın geçmesine izin verir ve partiküller cihaza girmeden tutulur. Ayrıca çoğu cihazda nem tutucu filtreler de bulunur. Bunların amacı dış ortamda bulunan rutubetin, cihazın motoruna ve oradan da diğer parçaların içine gitmesini önlemektir.
Bazı cihazlarda birden fazla filtre bulunabilir. Her oksijen konsantratöründe kullanıcının değiştirmesi gereken filtre veya filtreler vardır. Ayrıca belirli periyotlarla teknik servisin cihaza bakım yapması ve cihazın içindeki filtreleri değiştirmesi gerekir. Bazı oksijen cihazlarında keçe filtreler bulunur. Keçe filtreler yıkanırsa filtreleme özelliği ve dokusu bozulur. Bu filtreleri yıkayıp tekrar kullanmanızı önermiyorum. Dokusu bozulan filtre cihazın ömrünü kısaltabilir. Ayrıca bu filtrelerin ıslak kullanılması durumunda cihazın içinde nem birikebilir ve moleküler elek (molecular sieve) maddesini çok kısa bir süre içinde bozabilir. Haznenin içinde bulunan moleküler eleğin özelliği bozulduğu için cihaz oksijen üretemez. Keçe filtre kullanılan cihazlar için teknik servisten yeni filtre tedarik etmeli ve değişimini yapmalısınız. Filtreleri yıkayıp kullanmak kısa vadede ekonomik gibi görünse de uzun vadede büyük zararlara yol açmaktadır.
Oksijen konsantratörlerinde yoğun şekilde elektrik tüketen ve ısınan motorlar vardır. Bunlar cihazın ısınmasına neden olur. Isınan cihaz ortamın sıcaklığını arttırabilir. Sıcak ortam cihazın daha çok yıpranmasına neden olacaktır. Bu sebeple oksijen konsantratörlerinin serin ve rutubetsiz ortamda kullanılması gerekir.
Oksijen cihazları kullanıldıkça içindeki filtreler dolar ve tıkanmaya başlar. Böyle bir durumda kompresöre giden hava akışı azalabilir ve cihaz aşırı ısınıp arızalanabilir. Cihazda aşırı ısınma sorunu varsa hemen teknik servise başvurmanız gerekir. Sorunun başlangıcında durum düzeltilmezse daha büyük arızalara sebebiyet verebilir.
Cihaz bakımı için tecrübeli bir teknik servis tercih ederseniz cihazınızın filtreleri değiştirilir, valfleri ve fanı temizlenir, motor bakımı yapılır, oksijen çıkış oranı tespit edilir, basınç ayarları kontrol edilir, içi dezenfekte edilir ve olası arızalar önceden tespit edilip önlemi alınır. Tercih ettiğiniz teknik servisin TSE (Türk Standartları Enstitüsü) belgesini sorgulamanızı tavsiye ederim. Siz istediğinizde firmanın bu belgeyi ibraz etmesi gerekir. TSE bir devlet kurumudur ve görevlerinden birisi de hizmet veren firmaların belirli standartlarda çalışıp çalışmadığını denetleyip standartlara uygunluğunu kontrol etmektir. Kriterlere uygun firmalara belge verir. TSE belgesine, yeterli tecrübeye ve teknik alt yapıya sahip olmayan firmaları lütfen tercih etmeyin. Unutmayın, böyle bir seçim sizi maddi ve manevi olarak zarara sokabilir.
“Tavsiye edilen periyodik bakım üç ayda birdir.”
Oksijen konsantratörünün düzenli olarak bakımını yaptırırsanız oluşabilecek çoğu riskli durumdan kurtulmuş olursunuz.
Oksijen Konsantratörü Kullanımıyla İlgili Önemli Bilgiler
Su kabı (Nemlendirme Kabı), Oksijen Kanülü, Oksijen Kateteri, Oksijen Maskesi
Oksijen konsantratöründen çıkan oksijen gazı, nemlenmeden hastaya gönderilirse üst solunum yollarında kurumaya yol açabilir. Nemli oksijen kullanmayan kişilerde burunda yanma, boğazda kuruluk ve öksürük gibi şikayetler oluşabilir. Bunu önlemek için, oksijen konsantratöründe kullanılan su kabının minimum ve maksimum limitleri arasına saf su veya içme suyu koymalısınız. Su kabının birkaç farklı adı vardır. Bunlar: Su kavanozu, nemlendirme kabı veya nemlendirme kavanozu şeklinde çeşitlendirilir. Saf su (kaynatılıp soğutulmuş su da olabilir) kullanırsanız su kabında oluşan kireçlenme azalacaktır. Bu sayede daha uzun süre kullanabilirsiniz. Kireçlenme sonucu su kabı tıkanabilir, bu yüzden kullanıcıya oksijen gitmeyebilir. Bu durum oksijen konsantratörüne de zarar verebilir. Acil durumlar için yedek bir su kabı bulundurmanızı öneriyorum.
Nemlendirme kabının içindeki suyun her gün değiştirilmesi gerekir. Değiştirilmediğinde suyun içinde bakteri çoğalabilir ve bu nedenle hasta enfeksiyon kapabilir. Cihazdan çıkan oksijen gazı öncelikle suyun içinden geçer, böylece hastaya giden hava nemlenmiş olur. Suyun ve odanın sıcaklık farkı çok olduğunda, kullanılan oksijen kanülünün içinde su birikebilir. Bu durumda, oksijen kanülünün değiştirilmesi veya kanülün içindeki suyun temizlenmesi gerekir. Aksi halde hastaya su damlacıkları gidebilir.
Oksijen Konsantratörü Kullanımıyla İlgili Önemli Bilgiler
Oksijen kanüllerinin 2, 5, 7, 10 ve 15 metre uzunlukta olanları vardır. 15 metreden uzun kanül kullanmanızı önermiyorum. Kullandığınız oksijen kanülünü beş günde bir yenisiyle değiştirmeniz gerekir. Aksi halde sertleşir ve hastayı rahatsız eder. Oksijen konsantratörü, oksijen kateteri veya oksijen maskesiyle de kullanılabilir. Oksijen maskelerinin çocuklar ve yetişkinler için modelleri vardır. Oksijen kateterlerinin de farklı kalınlıklarda çeşitleri mevcuttur.
Yapılan testlere göre oksijen kanülünün uzunluğu kullanıcıya giden oksijenin basıncını ve akışını değiştirmemektedir. Bu nedenle 15 metreye kadar uzunluğu olan oksijen kanüllerini rahatlıkla kullanabilirsiniz.
Oksijen cihazını, mekanik ventilatör cihazına bağlayarak kullanıyorsanız, nemlendirme kabına (su kabına) kesinlikle su koymayın. Aksi halde mekanik ventilatör cihazının içine sıvı kaçabilir ve cihaz arızalanabilir. Cihaz, sıvı teması nedeniyle garanti kapsamı dışında kalabilir ve masrafa yol açabilir.
“Su kabının tavsiye edilen değişim süresi 1 aydır.”
“Oksijen kanülünün tavsiye edilen değişim süresi 5 gündür.”
“Oksijen maskesinin tavsiye edilen değişim süresi 5 gündür.”
“Oksijen kateterinin tavsiye edilen değişim süresi 2 gündür.”